Tryater in gedroomde Europese documentaire

Binnenkort gaat in drie landen de internationale filmdocumentaire Yn myn dreamen hear ik dy in première. De film volgt makers van drie theatergezelschappen die in een kleine taal werken: Tryater uit Fryslân, Teatr Piba uit Bretagne en Kvääniteatteri uit Noord-Noorwegen. Donderdag 13 februari om 20:00 uur is de Friese première, inclusief gesprekken met de makers, in de theaterzaal van Tryater in Leeuwarden; op zaterdagen 15 en 22 februari is de film in twee delen te zien op NPO2, daags erna op Omrop Fryslân.

Voor de FryslânDOK reisde documentairemaker Murk-Jaep van der Schaaf in 2024 langs Leeuwarden, het Franse Brest en Storslett in het noordelijkste puntje van Noorwegen. Hij verkende er samen met theatermakers Wessel de Vries, Christophe le Menn en Inger Birkelund hun landschap, hun taal en hun werk. Ook volgde Van der Schaaf hun onderlinge uitwisselingen, creatieve processen en vooral de groeiende gemeenschappelijke liefde voor taal en omgeving.

Internationaal contact door Phōnē
De samenwerking tussen de drie ontstond uit het internationale project Phōnē, dat theatergezelschappen die in een minderheidstaal werken verbindt. Het vanuit Hamburg aangestuurde project werd voor drie jaar ondersteund door de Europese Unie en is in december afgerond. Acht organisaties – behalve die in de documentaire geportretteerd kwamen deze uit Italië, Ierland, Spanje, Roemenië en Duitsland – wisselden binnen Phōnē uit over kwaliteit, kwantiteit, schrijven, publiekswerving en toegankelijkheid van theater in kleine talen.  

De Vries, Le Menn en Birkelund vonden elkaar binnen de schrijversuitwisselingen die er op verschillende plekken in Europa waren. Zij bouwden een vriendschappelijke werkrelatie op, die doordrong in elkaars stukken. Zo waren er Bretonse invloeden in het stuk Thúsblaze dat Tryater vorig jaar bracht en werd een schrijversontmoeting een scène in een Bretons theaterstuk. Daarnaast regisseert Wessel de Vries dit jaar Birkelunds stuk in Noorwegen.

‘Artistike gefoelstaal’
Van der Schaaf vond het project juist door het verschil tussen landschappen en culturen in combinatie met liefde voor de eigen talen het filmen waard. Vooral de chemie tussen de makers uit Fryslân, Bretagne en Noord-Noorwegen was interessant om vast te leggen. ‘Ik seach trije makkers dy’t taal hiel bewust ynsette foar harren keunst. Wat my yntrigearre is dat de lytse taal foar alle trije net de memmetaal mar krekt de artistike gefoelstaal is. Fan dy taalleafde woe ik mear witte. De talen blike djipgeand ferbûn mei harren persoanlike ferhalen en mei elkoar. As dizze makkers elkoar treffe, ûntstiet der wat. Prachtich om yn it dekôr fan de ferskate Europeeske gebieten op byld te krijen.’

Première Yn myn dreamen hear ik dy
Op 13 februari om 20:00 uur is bij Tryater de officiële Europese première. De documentaire wordt dan in zijn geheel getoond en er zijn interviews met de maker en anderen. In de navolgende weekenden wordt de film uitgezonden op de Nederlandse televisie. In Frankrijk en Noorwegen volgen eigen premières.